Әлеуметтік бағдарлы кәсіпкерліктің тиімділігін бағалауға экожүйе тәсілдері

Аннотация

Қазіргі қоғамның ең өзекті міндеті – инклюзивті экономикалық өсуге негізделген тұрақты дамуды қамтамасыз ету. Осыған байланысты Тұрақты даму мақсаттарына қол жеткізуде әлеуметтік және әлеуметтік бағытталған кәсіпкерліктің маңызы артып келеді. Ғылыми зерттеулерде әлеуметтік кәсіпкерлік феноменінің әртүрлі аспектілері қарастырылады. Қолданбалы аспектіде ең аз дамығаны – әлеуметтік кәсіпкерліктің тиімділігі және оны бағалау мәселесі.

Зерттеудің мақсаты – аймақтардың әлеуметтік-экономикалық дамуының тұрақтылығын арттыру үшін әлеуметтік-бағдарланған кәсіпкерліктің тиімділігін бағалаудың экожүйелік тәсілінің тұжырымдамалық негіздерін анықтау.

Әдістерге библиографиялық талдау, модельдеу және статистикалық талдау жатады. Библиографиялық талдау әлеуметтік кәсіпкерліктің сыртқы және ішкі тиімділігін ажырату қажеттілігін анықтады. Модельдеу мұны экожүйелік тәсіл негізінде жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Статистикалық талдау әлеуметтік кәсіпкерліктің қалаларға қарағанда ауылдық жерлерде әлдеқайда баяу дамып келе жатқанын көрсетті. Мұндай теңгерімсіздік Қазақстандағы тұрақты аймақтық өсуге ықпал ете алмайды.

Нәтижелер әдебиеттерді талдауды және әлеуметтік кәсіпкерліктің тиімділігін бағалау саласындағы қазіргі зерттеу бағыттарын анықтауды қамтиды. Өңірлік деңгейде әлеуметтік кәсіпкерліктің экожүйесін дамыту қажеттілігі негізделген. Күрделі институционалдық жүйе ретінде аймақтық экожүйенің құрылымы әзірленді. Бұл экожүйені қалыптастырудағы мемлекеттің рөлі сипатталады. Ішкі тиімділікті анықтайтын экожүйе ресурстарының түрлері негізделген. Әлеуметтік-бағдарланған кәсіпкерліктің тиімділігінің анықтамасы тұжырымдалған. Әлеуметтік бағытталған кәсіпкерліктің тиімділігін бағалау алгоритмі әзірленді. Экожүйелік көзқарас тек сыртқы ғана емес, сонымен қатар инклюзивтілік, байланыстардың тығыздығы және синергетика сияқты ішкі параметрлерді ескере отырып, әлеуметтік кәсіпкерлікті коммерциялық емес және коммерциялық болып жіктеуге мүмкіндік береді. Қазақстандағы әлеуметтік кәсіпкерлікке аймақтық тұрғыдан статистикалық талдау жасалды.

Қорытындылар аймақтардың тұрақты әлеуметтік-экономикалық дамуы үшін инклюзивті экономиканың негізгі элементі ретінде әлеуметтік-бағдарланған кәсіпкерлікті дамыту қажеттігін атап көрсетеді. Тұрақты даму мақсаттарына қол жеткізуге бағытталған мемлекеттік саясатты әзірлеу кезінде әлеуметтік кәсіпкерлік тұжырымдамасына және оның экожүйесіне, сондай-ақ оның тиімділігін бағалауға сүйену керек.

Түйін сөздер: тұрақты өсу, әлеуметтену, инклюзия, әлеуметтік әсер, әлеуметтік кәсіпкерліктің тиімділігі, аймақтық экожүйе моделі.