Стратегиялық басқару және тұрақты даму мақсаттарына қол жеткізу контекстіндегі Қазақстан денсаулық сақтауының негізгі көрсеткіштерін корреляциялық талдау (2015-2024 жж.)і
-
DOI:
https://doi.org/10.26577/be202515336Аннотация
Қазақстанның қазіргі денсаулық сақтау жүйесі әлеуметтік-демографиялық және эпидемиологиялық үдерістердің жоғары қарқынымен, созылмалы аурулардың айтарлықтай өсуімен, медициналық қызметтерге қолжетімділіктегі өңірлік теңсіздікпен, сондай-ақ қаржылық және кадрлық ресурстардың шектеулілігімен сипатталады. Осындай жағдайда басқарудың дәстүрлі тәсілдері жеткіліксіз тиімді болып, жүйенің тұрақты жұмыс істеуіне және денсаулық сақтаудың ұлттық әрі жаһандық мақсаттарына қол жеткізуге қауіп төндіреді.
Тұрақты даму мақсаттарының (ТДМ) мемлекеттік стратегияға интеграциялануын ескере отырып, саланың дамуын кешенді, ұзақ мерзімді жоспарлау мен болжауды қамтамасыз ете алатын ғылыми негізделген стратегиялық басқару үлгілерін әзірлеу қажеттілігі туындап отыр.
Зерттеудің өзектілігі — денсаулық сақтаудың негізгі көрсеткіштерінің өзара тәуелділігін сандық тұрғыда анықтау, басқару шешімдерін бағалау мен оңтайландыру тетіктерін қалыптастыру қажеттілігімен айқындалады. Бұл өз кезегінде жүйенің тұрақтылығын арттыруға және ішкі әрі сыртқы күйзелістерге байланысты тәуекелдерді азайтуға негіз қалайды.
Зерттеудің мақсаты — денсаулық сақтау саласындағы негізгі көрсеткіштердің өзара байланысын сандық анықтауға арналған әдіснамалық және аналитикалық құралдарды әзірлеу, сондай-ақ тұрақты даму қағидаттары мен ТДМ стратегиялық бағдарлары негізінде саланы басқарудың көпдеңгейлі моделін қалыптастыру.
Әдіснамалық негіз жүйелік-құрылымдық тәсілді, корреляциялық және регрессиялық талдау әдістерін, сондай-ақ сценарийлік модельдеуді қамтиды. Эмпирикалық база 2010–2024 жылдар аралығындағы Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің ресми статистикасы негізінде, Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы (ДДҰ) мен Дүниежүзілік банк деректерімен біріктіріліп жасалды. Себеп-салдарлық байланыстарды анықтау және болжамдық модельдер құру мақсатында көпдеңгейлі аналитикалық құрылым қолданылды, бұл жүйенің тұрақтылығын және сыртқы күйзелістерге бейімделу қабілетін сандық тұрғыда бағалауға мүмкіндік берді.
Нәтижелер демографиялық, эпидемиологиялық және әлеуметтік-экономикалық көрсеткіштер арасындағы статистикалық тұрғыдан маңызды өзара байланыстарды анықтады. Бұл денсаулық сақтау жүйесінің тұрақтылығының негізгі драйверлерін белгілеуге мүмкіндік берді. Жоспарлауды, ресурстық қамтамасыз етуді және қабылданған шешімдердің тиімділігін бағалауды біріктіретін стратегиялық, институционалдық және операциялық деңгейлерден тұратын стратегиялық басқарудың тұжырымдамалық көпдеңгейлі моделі әзірленді.
Зерттеудің бірегейлігі — оның кешенді және пәнаралық сипатында. Қазақстандық контекст аясында алғаш рет көрсеткіштер арасындағы сандық өзара тәуелділік талдауы денсаулық сақтауды көпдеңгейлі стратегиялық басқару тәсілімен біріктірілді. Ұсынылған модель жүйелік процестерді ғылыми негізделген болжау мен оңтайландыру құралы ретінде қызмет етіп, саланың ішкі және сыртқы сын-қатерлерге бейімделгіштігі мен тұрақтылығын арттыруға мүмкіндік береді.
Түйін сөздер: денсаулық сақтау, тұрақты даму, денсаулық сақтаудағы тұрақты даму көрсеткіштері, экология, әлеуметтік аспектілер.
