Мемлекеттік қаржыны басқаруда жасанды интеллектіні қолдану

Аннотация

Мақалада мемлекеттік қаржыны басқаруда жасанды интеллект (ЖИ) элементтерінің қолданылуы зерттеледі. 2025 жылы Қазақстан Республикасының Президенті мен Үкіметі мемлекеттік органдар мен ұлттық компаниялардың алдына ЖИ құралдарын олардың қызметіне енгізу міндетін қойды. Алайда, жасанды интеллектке деген қызығушылықтың артуына қарамастан, оны Қазақстанның мемлекеттік қаржыны басқару жүйесіне интеграциялау мәселесі әзірге шектеулі қамтылған және одан әрі зерттеуді талап етеді. Бұл зерттеудің ғылыми жаңалығын да, практикалық маңыздылығын да көрсетеді. Тақырыптың өзектілігі мемлекеттік секторды цифрландыру жағдайында бюджеттік процестердің тиімділігі мен ашықтығын арттыру қажеттілігімен расталады. 

Зерттеу проблемасы бюджет процесінің тиімділігінің жеткіліксіздігімен және ашықтығымен анықталады, бұл бюджет қаражатын игермеу және фискалдық теңгерімсіздік тәуекелдерін тудырады. Зерттеу объектісі Қазақстанның мемлекеттік қаржысын басқару жүйесі, ал пәні - жасанды интеллект әдістерін бюджеттік жоспарлау, орындау, мониторинг және тәуекелдерді бағалау процестеріне интеграциялау. 

Зерттеудің мақсаты бюджеттік процесті оңтайландыруға, бюджеттік шығыстарды жоспарлау, орындау және бақылау тиімділігін арттыруға, сондай-ақ мемлекеттік қаржыны цифрландыру жағдайында ашықтықты қамтамасыз етуге және сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне қарсы іс-қимылға бағытталған Қазақстан Республикасының Мемлекеттік қаржы басқару жүйесіне жасанды интеллект пен нейрожелілік модельдеуді енгізудің әдіснамалық тәсілдерін негіздеу және әзірлеу.

Зерттеу гипотезасы мемлекеттік қаржыны басқаруда ЖИ модельдерін қолдану бюджет қаражатын жоспарлау мен игерудің тиімділігін арттыруға, тәуекелдерді бағалауды жақсартуға және фискалдық процестердің ашықтығын арттыруға мүмкіндік береді.

Зерттеудің әдіснамалық негізі жүйелік, логикалық және салыстырмалы талдау, бақылау, топтастыру, синтездеу әдістері, сондай-ақ бағалаудың статистикалық және сараптамалық әдістері болды. Мемлекеттік қаржыны басқарудың негізгі функционалдық элементтерін бағалау негізінде мемлекеттік бюджет қаражатын жоспарлау мен игерудің тиімділігін арттыру жолдары ұсынылды. Сонымен қатар, мемлекеттік бюджеттің тепе-теңдігіне қол жеткізу үшін тәуекелдерді анықтау және бағалау негізінде бюджеттік-салық жүйесінде нейрондық желіні модельдеуді қолдану қажеттілігі ашылды. 

Бұл зерттеудің құндылығы, сайып келгенде, азаматтардың әл-ауқаты мен елдің өркендеуіне ықпал ететін тиімділік пен ашықтықты арттыруға бағытталған мемлекеттік қаржыны басқаруда ЖИ қолдану бағыттарын пайымдау және егжей-тегжейлі пысықтау болып табылады.

Түйін сөздер: жасанды интеллект, мемлекеттік қаржы, бюджет қаражаты, бюджет қаражатын  басқару, бюджет қаражатын  жоспарлау, бюджет қаражатын игеру.