Проблемы развития монопрофильных городов Казахстана. Қазақстанда бір салалы қалаларды дамытудың проблемалары

Аннотация

В статье рассматриваются проблемы развития монопрофильных городов Казахстана, где сосредоточено почти 17% городского населения страны, на которые замыкается сеть сельского расселения. При этом проводится подробный анализ отраслевой направленности моногородов по текущему состоянию градообразующих предприятий. Монопрофильные города, в основном районные центры, являются стержнем в решении многих проблем социально-экономического развития как городских, так и сельских территорий. Их рассредоточенность позволяет осуществлять управление обширной территорией, решать социально-экономические задачи развития в целом регионе. Монофункциональная структура хозяйства, ориентация в прошлом градообразующих предприятий на региональный и центральный рынки сбыта определили большую зависимость малых городов от колебаний в ведущем производстве. Снижение или полное отсутствие государственного заказа привело и к падению объемов производства, усилилась социальная напряженность (рост безработицы, показатели которой в десятки раз превышают показатели больших городов; снижение уровня жизни населения). Мақалада Қазақстанның ауылдық елді мекендерімен етектес қала халқының 17%-ына жуық халық тұратын бір салалы қалалардың даму мәселелері қарастырылған. Бұл ретте қала құраушы кәсіпорындардың салалық бағыттарына байланысты бір салалы қалалардың ағымдағы жағдайына толық талдау берілген. Бір салалы қалалар, негізінен, аудан орталықтары, тек қала ғана емес, сонымен қатар ауылдық аумақтардың әлеуметтік-экономикалық дамуының мәселелерін шешудегі өзегі болып табылады. Олардың әр аумақта орналасу жағдайына байланысты өңірлерде әлеуметтік- экономикалық даму міндеттерін шешуде біртұтас басқаруға мүмкіншілік береді. Бұрынғы уақытта қала құраушы кәсіпорындардың шаруашылық қызметтерінің біркелкі құрылымы аймақтық және орталық нарықтарға бағытталуы, жетекші өндірістің тербелістері бір салалы қалалардың оларға аса тәуелді екендігін анықтады. Мемлекеттік тапсырыстың азаюы немесе оның толық болмауы өндіріс көлемінің төмендеуіне, әлеуметтік шиеленістің күшеюіне алып келді (жұмыссыздықтың өсу қарқыны үлкен қалалардың көрсеткіштерінен ондаған есе артуы; халықтың өмірі деңгейінің төмендеуі.