Статистикадағы орташа шамалар және өзгерменің көрсеткіштері. Средние величины и показатели вариации в статистике

Аннотация

Бул мақалада статистикадағы орташа шамалардың әдістері мен тәсілдері қарастырылған. Орташа шаманың түрлері мен оның қолданылуы, ерекшеліктері мен формулаларына анықтамалар берілген. Статистикада көрсеткіштер жиынтығының өзгеруін зерттеу және жиынтықты дәл, дұрыс көрсету үшін және берілген бірліктерді дурыс қамту ушін ортақ көрсеткіштер жуйесі қажет. Мундай көрсеткіштерді орташа шама әдісі арқылы алады және ол қорытындылаушы көрсеткіш болып табылады. Орташа шамалар дегеніміз біртектес жиынтықты белгілі бір жағдайда және уақытта өзіне тән белгілері бойынша жинақтап көрсететін орташа сан мөлшері, яғни біртектес жиынтық бірліктерінің орта есеппен алынатын белгісінің барлык бірліктерге жатқызылатын сандық шамасы. Орташа шамалардың ішінде ең кең тарағаны және көп қолданылатыны арифметикалык орташа шама мақаланың өзектілігі болып табылады. Арифметикалық орташа шама жалпы жиынтықтағы өзгермелі белгілердің жеке мәндерінің қосындысы болғанда ғана қолданылады. Оның екі туpi бар: жай және салмақталған. В данной статье рассматриваются виды средних величин и показатели вариации. Средняя величина это обобщающий показатель статистической совокупности, который погашает индивидуальные различия значений статистических величин, позволяя сравнивать разные совокупности между собой. Средняя всегда обобщает количественную вариацию признака, т.е. в средних величинах погашаются индивидуальные различия единиц совокупности, обусловленные случайными обстоятельствами. В отличие от средней абсолютная величина, характеризующая уровень признака отдельной единицы совокупности, не позволяет сравнивать значения признака у единиц, относящихся к разным совокупностям. Так, если нужно сопоставить уровни оплаты труда работников на двух предприятиях, то нельзя сравнивать по данному признаку двух работников разных предприятий. Оплата труда выбранных для сравнения работников может быть не типичной для этих предприятий. Если же сравнивать размеры фондов оплаты труда на рассматриваемых предприятиях, то не учитывается численность работающих и, следовательно, нельзя определить, где уровень оплаты труда выше.